2.5. Państwo a gospodarka

Funkcje państwa w gospodarce rynkowej:
alokacyjna,redystrybucyjna, regulacyjna, stabilizacyjna, przeciwdziałanie korupcji

Interwencjonizm:
sejm i senat-ustanawianie podatków,
prezydent-podpisuje budżet i inne ustawy gospodarcze,
RM-opracowuje projekt ustawy budż. i realizuje budżet
NBP
RPP - realizuje politykę pieniężną państwa, m.in. ustala stopy procentowe
NIK-nadzoruje gospodarność organów admin. państwowej, samorządów i przedsiębiorstw realizujących zadania państwowe

Zadania NBP: 1)utrzymywanie stabilnego poziomu cen
2)wspieranie polityki gospodarczej rządu
3)gospodarowanie rewizami dewizowymi,
4)emisja pieniądza
5)bankowa obsługa budżetu państwa

Formy interencjonizmu:
-inwestycje państwowe (cel : pobudzić koniunkturę i zmniejszyć bezrobocie)
-dotacje
-regulacje cen (ustalenie ceny min. (pozwala ustabilizować dochody producentów) i max.(ochr, konsumenta))
-protekcjonizm (ochrona przed konkurencją z zagranicy poprzez ograniczanie importu i wspieranie eksportu) , środki: cła, kontyngenty (max ilośc towaru jaką można sprowadzić z zagranicy), embargo , wysokie normy jakości, ulgi i zwolnienia podatkowe, subsydia
-polityka fiskalna (budżetowa) (cele:ograniczenie lub hamowanie inflacji, przysp. wzrostu gospodarczego, walka z bezrobociem i ubóstwem, wyrównywanie poziomu życia)
-polityka pieniężna

+ zw. zatrudnienia,zwiększenie zysków producentów krajowych, poprawa bilansu handlowego
- wzrost cen na rynku, ograniczenia dostępu do wielu produktów, niebezpieczeństwo reciproku przez państwa, wobec których politykę protekcjonistyczną zastosowano

budżet=plan wydatków i sposób ich finansowania (->deficyt lub nadwyżka)
funkcje: fiskalna, stymulacyjna, redystrybucyjna
zasady:uprzedniości, równowagi budżetowej, roczności, zupełności, jawności
źródło dochodów budżetu:podatki (VAT) pit, cit, cła(akcyza), dochody jednostek budżetowych, wypłaty z NBP,

Podział podatków ze względu na sposób naliczania:
progresywne (im wyższy dochód, tym wyższa stawka podatkowa)
liniowe (stawka podatkowa niezależna od dochodu)
dygresywne
kwotowe

zadłużenie:

• Edward Gierek, lata 70. XXw. - program modernizacji kraju, zakonczona fiaskiem
  
• 91 - umowa z Klubem Paryskim - redukcja 50%
  
• 94 - Klub Londyński- redukcja 45%

2.6.Demokracja

historyczne formy:
demokracja antyczna (od końca VI w., polis, char. bezpośredni, republika rzymska, )
chrześcijańskie tradycje demokratyczne (prawo oporu wobec władzy-św. Tomasz z Akwinu)
demokracja szlachecka (II poł. XVI w., szlachta, sejm,tolerancja religijna)

narodziny współczesnej demokracji:zwycięzkie rewolucje burżuacyjne: angielska XVII w. i francuska - XVIII w. - przyznanie parlamentowi znacznych uprawnień, Monteskiusz, Rousseau,
1787 - USA, 1. konstytucja (prez-Kongres) 1789 WRF (PDPCziO), partie polityczne przybierają charakter masowy, zniesienie cenzusu majątkowego, póżniej - płci - NZl 1893, PL 1919

Zasady:

• suwerenność narodu,
• reprezentacji,
• poszanowania praw mniejszości,
• podziału władzy,
• państwa prawa i konstytucjonalizmu,
• pluralizmu,

Funkcje konstytucji: gwarancyjna, organizacyjna, prawna, polityczna, prognostyczna, wychowawcza

Wartości demokratyczne:wolność (pozytywna i negatywna), równość, równość (naturalna, wobez prawa, szans), sprawiedliwość
Cechy państwa demokratycznego:
-władza powoływana na określony czas wyborach,
-legalnie działająca opozycja,
-niezależne i niezawisłe sądy,
-decyzje większością głosów, ale mniejszości też musi być brany pod uwagę,

+gwarantuje poszanowanie praw i wolności jednostki,
+rzadziej wszczyna wojny - pokazuje historia,
+duży zakres wolności, możliwość samorealizacji,

-dłuższy proces decyzyjny

2.7. Demokracja bezpośrednia:
referendum
inicjatywa ludowa
weto ludowe
recall
plebiscyt
ZN

formy w PL:
obywatelska inicjatywa ustawodawcza (podpis 100 tys. obywateli)
referendum ogólnokrajowe (500 tys.- nie może dotyczyć wydatków i dochodów państwa, obronności i amnestii) - przez PKW
referendum lokalne (10% mieszkańców gminy/powiatu i województwo 5%)
+bezpośredni wpływ
+umożliwia opozycji wpływanie na bieg spraw państwowych

-przedłuża proces decyzyjny
-mogą prowadzić do osłabienia parlamentu
-kosztowne i trudne do zorganizowania,
-często wykorzystywany przez wł. wykonawczą do wzmocnienia pozycji kosztem ustawodawczej

Pośrednia:
wybory
5przym: powszechności, proporcjonalności, równości, tajności, bezpośredniości

system wyborczy:większościowy (parlament - Francja , USA, GB)
proporcjonalny (Polska, Holandia)
mieszany (Niemcy)

2.9.
Prawa i obowiązki obywatela RP:
Prawa osobiste: ochrona życia, zakaz stosowania tortur, kar cielesnych, wolność sumienia i religii, nietykalność
polityczne: wolność zrzeszania się, prawo wyborcze, do udziału w referendum, składania petycji i skarg
PiW ekonomiczne, socjalne, kulturalne : prawo do własności i dziedziczenia, wyboru zawodu i miejsca pracy, ochrona zdrowia, prawo do nauki, wolność twórczości artystycznej, badań naukjowych i korzystania z dóbr kultury

obowiązki:

• wierność RP i troska o dobro wspólne
• przestrzeganie prawa
• obrona kraju i służba wojskowa
• ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych
• dbałość o środowisko naturalne

cnoty obywatelskie:

dyscyplina wewnętrzna, tolerancja, uspołecznienie, krytycyzm, odpowiedzialność za słowa

kultura polityczna:zaściankowa, poddańcza, uczestnicząca

Kultura polityczna w PL po 89:

• mała aktywność polityczna społeczeństwa (transformacja, piętno PRL-u)
• niechęć i brak zaufania obywateli do polityków,

2.10. Obwywatele w państwach niedemokratycznych

a)państwa autorytarne: represje-więzienie/stosowanie tortór
nie naruszają wolności sumienia czy wyznania, nie narzucają ideologii
systemy te dopuszczają działanie partii i org. opozycyjnych, jednak ogr. możliwość działania,
wybory- najczęściej charakter plebiscytu i fałszowane
niezależne media, choc ich działalnośc ograniczona przez cenzurę

b)totalitarne: łamią większość praw,
prawai wolności osobiste : odrzucane. terror, kontrola wszystkich dziedzin życia społecznego,
system inwilgacji, ograniczona możliwość poruszania po kraji i wyjazdów zagranicznych
narzucenie obywatelom oficjalnej ideologii,
brak tolerancji jakiejkolwiek opozycji, wszystkie organizacje kontrolowane przez państwo
ograniczenie wolności gospodarczej,wszechobecna cenzura, brak niezależnych mediów

2.11. społeczeństwo w p. demokratycznym

• elementy : obywatele, aktywność obyw. , mass media, opinia publiczna, org. społeczne i polityczne, prawo obywatelskiego nieposłuszeństwa

stowarzyszenia : rejestrowane i zwykłe
funkcje, m.in. : mediacyjna, promocja wartości, udział w rządzeniu, inicjowanie zmian społecznych, rozproszenie władzy, f. integracyjna
przykłady:"Caritas", Monar, PCK, "Wspólnota Polska"

Fundacje: WOŚP, La Strada, PAH, PFDiM

Związki Zawodowe (min.10):
NSZZ "S"
OPZZ

Partie polityczne

Ruchy społeczne:
-ekologiczny (od lat 70.) "Greenpeace" "Związek 90/Zieloni" "Klub Gaja"
-alterglobalistyczny
-pacyfistyczny ruch "Wolność i pokój"
-feministyczny

mass media (->)

prawo obywatelskiego nieposłuszeństwa M.L. King

2.12. zagrożenia dla demokracji:

• dyktatura większości
• nietolerancja
• brak szacunku dla prawa i anarchia
• korupcja
• auto- i totalitaryzm
• demokracja fasadowa
• problemy ekonomiczne

-